تا همین دیروز حرف از واکنش مناسب ایران به قطعنامه شورای حکام بود اما دیدیم که طرف ایرانی دست پیش گرفت و قبل از صدور قطعنامه، دوربین‌های آژانس را خاموش کرد، اگرچه از اول هم سر اینکه فیلم این دوربین‌ها کجا نگهداری شود و کی به آژانس داده شود، بحث بود اما همین فعال شدن دوربین‌ها در جلب اطمینان و رضایت آژانس نقش قابل‌توجهی داشت. به هر روی مقامات مسوول در آژانس انرژی اتمی تصمیم به قطع این دوربین‌ها گرفته و نشان دادند که نظرشان از نظر مخالفان برجام که پیشنهاد قطع همکاری با آژانس را دارند، چندان دور نیست.
قطعنامه ملایم
این اقدام ایران اگرچه قبل از صورت قطعنامه انجام شد اما واکنشی بود به شرایط پیش آمده. شورای حکام هنوز (تا لحظه نگارش این گزارش) تصمیم خود را نگرفته و تکلیف قطعنامه علیه ایران را روشن نکرده است اما آن‌طور که یک دیپلمات اروپایی به خبرگزاری فرانسه گفته: «این قطعنامه که اولین قطعنامه از ژوئن ۲۰۲۰ است، از ایران می‌خواهد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تمرکز بر مورد ردیابی اورانیوم غنی‌‌شده در سه سایت اعلام‌‌نشده در این کشور همکاری کند.» همان‌طور که از این گفته برمی‌آید و «استفانی لیختن اشتاین»، خبرنگار پولیتیکو در توئیتر نوشته لحن این پیش‌نویس ملایم است و در آن هیچ اشاره‌ای به ارجاع این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل نشده است.
این اطمینان خاطری که درباره قطعنامه مورد بحث ایجاد شده اما از شدت موضع‌گیری در ایران هنوز نکاسته است. برخی رسانه‌ها همچنان بر طبل خروج از NPT و قطع همکاری با آژانس می‌کوبند و اصرار دارند که به نحوی ثابت کنند ما در تندروی دست برتر را داریم!
قطع دوربین‌های آژانس
در عرصه عمل نیز البته وضعیت بهتر از این نیست. شاهد آنکه دیروز سازمان انرژی اتمی با صدور بیانیه‌ای از قطع فعالیت دوربین‌های فراپادمانی دستگاه اندازه‌گیری بر خط سطح غنا OLEM و فلومتر آژانس در ایران خبر داد.
بر اساس آنچه در این بیانیه آمده است؛ جمهوری اسلامی ایران تاکنون همکاری‌های گسترده‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته است که متاسفانه آژانس بدون اینکه در نظر داشته باشد که این همکاری‌ها ناشی از حُسن نیت ایران است نه‌تنها قدردان این همکاری‌ها نبوده بلکه به نوعی آن را وظیفه ایران نیز تلقی کرده است؛ به همین دلیل تصمیم گرفته شد فعالیت دوربین‌های فراپادمانی دستگاه اندازه‌گیری بر خط سطح غنا OLEMو فلومتر آژانس قطع شود که دستور آن به مسوولان مربوطه داده شده است. البته بیش از ۸۰ درصد از دوربین‌های موجود آژانس دوربین‌های پادمانی هستند که کمافی‌السابق فعالیت این دوربین‌ها ادامه خواهد یافت.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران دیروز با حضور در یکی از مراکز هسته‌ای بر قطع فعالیت دو دوربین آژانس نظارت کرد.
تبعات تندروی
این اقدام سازمان انرژی اتمی در حالی صورت گرفت که اغلب کارشناسان و تحلیلگران مسائل بین‌المللی تاکید دارند که اتفاقا در فضای موجود و برای برون‌رفت از شرایط فعلی نیازمند افزایش همکاری‌ها با آژانس و اطمینان‌سازی بیشتر هستیم. آقایان احتمالا دلشان به حمایت روسیه و چین و لحن ملایم بیانیه شورای حکام خوش شده و بر این باورند که این قطعنامه به قول علی بیگدلی که پیش‌تر به «جهان‌صنعت» گفته بود، «اخطاری» است و نه «تنبیهی» و بر این اساس حداقل تا جلسه سپتامبر شورای حکام فرصت خواهیم داشت. از طرف دیگر می‌دانند که در این شرایط بین‌المللی به فرض اینکه در همین مرحله بیانیه شدیداللحنی بدهند و پرونده را به شورای امنیت بفرستند، کار بالا نمی‌گیرد و دوستان ایران که روابط راهبردی با ما دارند مانع از وخیم شدن اوضاع خواهند، شد.
مساله اما خیلی جدی‌تر از آن است که با این طور ساده‌اندیشی‌ها از کنارش عبور کنیم. همان‌طور که تحلیلگران حوزه سیاست‌خارجی در روزهای اخیر بارها تاکید کرده‌اند، صدور قطعنامه شورای حکام در ملایم‌ترین حالت خود نیز اتفاق خوبی نیست و می‌تواند زمینه‌ساز و مقدمه اجماع جهانی علیه ما باشد. این قطعنامه کافی است تا ظن و گمان‌هایی که غربی‌ها درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح می‌کنند، تقویت شود. در چنین شرایطی طبیعی است که دست زدن به اقداماتی مثل قطع همکاری و حتی کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز تبعات را تشدید خواهد کرد. در پی افزایش نگرانی جهانی نسبت به اقدامات ما، فشارهای تحریمی و سیاسی افزایش یافته و قطعا شرایط از اینکه حالا تجربه می‌کنیم، سخت‌تر خواهد شد.
استفاده از برگ NPT؟!
با همین منطق و در نظر گرفتن همین نگرانی‌ها است که رضا نصری کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل شرایط حاضر- یعنی در زمانی که روند مذاکرات هنوز زنده است- استفاده از برگ NPT را به نفع ایران نمی‌داند.
او در گفت‌وگویی با بیان اینکه برای خروج از NPT ایران باید از سه ماه قبل به شورای امنیت خروجش را اطلاع دهد، گفته: این خود یعنی گشودن داوطلبانه و نابهنگام یک پرونده جدید در شورای امنیت در شرایطی که ارجاع یک پرونده بابت اختلافات پادمانی با آژانس و بازگشایی یک پرونده دیگر در صورت شکست برجام روی میز آمریکا و غرب است.
وی افزود: در واقع، با اعلام خروج ایران از معاهده منع گسترش به احتمال قریب به یقین شورای امنیت- با توافق چین و روسیه- دلایل ایران را در توسل به اصل «شرایط فوق‌العاده» و آسیب به «منافع حیاتی» وفق ماده ۱۰ NPT- با این توجیه که مذاکرات برای رفع این دغدغه‌های ایران کماکان در جریان است- قبول نخواهد کرد و برای تغییر موضع ایران و بازگشت آن به NPT ضرب‌الاجلی کوتاه‌تر از سه ماه تعیین خواهد کرد.
نصری ادامه داد: در چنین شرایطی، با توجه به سنگینی این اقدام و اجماع قدرت‌های شرقی و غربی بر سر این موضوع، حتی اگر از نظر حقوقی هم حق با ایران باشد، باز اعضای دائمی شورای امنیت تفسیر خود را از ماده ۱۰ NPT به کرسی خواهند نشاند و دردسر جدیدی برای کشور ایجاد خواهند کرد.
وی تاکید کرد: در نتیجه، در شرایط حاضر- یعنی در زمانی که روند مذاکرات هنوز زنده است- استفاده از برگ NPT را به نفع ایران نمی‌دانم.
توقف همکاری‌های پادمانی
اظهارات کارشناسانه یا هشدارها و پیشنهادات داده می‌شود اما تصمیم‌گیری قطعا با دولت و مجموعه دیپلماسی آن است؛ مجموعه‌ای که به نظر می‌رسد تصمیم خود را هم گرفته است. نمونه‌اش همین که دیروز سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: برخی از همکاری‌ها که فراتر از پادمان بود و جزو تعهدات نبود و تنها برمبنای حسن نیت این کارها را انجام می‌دادیم، متوقف شد.
بهروز کمالوندی در گفت‌وگوی تلویزیونی با اشاره به حذف دو دوربین از دوربین‌های نظارتی آژانس انرژی اتمی در ایران افزود: با توجه به همکاری گسترده ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متاسفانه رفتار آژانس یک رفتار مناسب این همکاری نبوده و با تلاش کشورهای غربی به خصوص سه کشور اروپایی و غربی تحرکاتی را علیه کشور ما آغاز کردند.
کمالوندی اظهار داشت: بر این اساس، تصمیم گرفتیم برخی از همکاری‌ها که فراتر از پادمان بود و جزو تعهدات ما نبود و تنها برمبنای حسن‌نیت این کارها را انجام می‌دادیم، مثل ضبط برخی از فعالیت‌ها توسط دوربین‌های آژانس، سنجش غنای برخط یا فلومتر، دستور داده شد که فعالیتشان متوقف شود.
وی یادآور شد: البته در گذشته هم قرار نبود که اطلاعات اینها مگر در حالت پذیرش شرایط ایران داده شود و مبنای آن هم قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران بود. ما این اطلاعات را به آنها نمی‌دادیم و از امروز این اطلاعات ضبط هم نمی‌شود.
اقدامات بعدی
سخنگوی سازمان انرژی اتمی افزود: اقدامات دیگری هم در نظر است. امیدوار هستیم که آنها به خودشان بیایند و جواب همکاری ایران را با همکاری بدهند. نمی‌شود که ایران همکاری داشته باشد و آن طرف رفتار نامناسبی از خودشان نشان دهند.۸۰ درصد دوربین‌های آژانس پادمانی هستند. ما متعهد به پادمان هستیم و آنها به فعالیت خود ادامه می‌دهند. دوربین‌هایی که قرار است فعالیت آنها متوقف شود و ما امروز از بعضی از سایت‌ها شروع کردیم، دوربین‌های فراپادمانی هستند. اطلاعاتی ضبط می‌شد که این اطلاعات بعدا می‌توانست برای آژانس قابل استفاده باشد. ما دیگر این اطلاعات را در اختیار آژانس نمی‌گذاریم. امیدواریم با اقداماتی که انجام می‌شود، آنها به خودشان بیایند.
کمالوندی تاکید کرد: امیدواریم با اقداماتی که انجام می‌شود، اینها به خودشان بیایند و روش و منش خود را عوض کنند.
با این رویکرد نمی‌توانند انتظار داشته باشند که جمهوری اسلامی ایران در قبال عدم همکاری آنها و سوء‌نیتشان همکاری گسترده داشته باشد. جلساتی با آژانس داشتیم اما متاسفانه گزارشی که مدیرکل داده است، منعکس‌کننده همکاری‌ها و حسن‌نیت‌ها نبوده و امیدواریم که این رویکرد را تغییر دهند.
ایران هیچ فعالیت پنهانی ندارد
گفتنی است، محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی نیز دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران در پاسخ به پرسشی درباره اقداماتی که درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و تصمیمی که در شورای حکام در حال اتخاذ است و تاثیر این امر در روند فعالیت‌های هسته‌ای ایران، اظهار کرد: اتهامات و ادعاهایی که الان مطرح شده ۲۰ سال است به ما نسبت می‌دهند و اساس برجام برای رفع همین اتهامات است. اگر جمهوری اسلامی برجام را پذیرفت که مذاکره کند، به خاطر همین رفع اتهام‌ها و اعتمادسازی است. تمام این موارد ادعایی در قالب PMD بسته شده است، یعنی مذاکره شده، بازدید شده و پرونده بسته شده است.
اسلامی یادآور شد: تفاهمی انجام شده که طرف‌ها برای آن تکالیفی داشتند. آنان باید تحریم‌ها را لغو می‌کردند و همکاری‌ها و تسهیلاتی را برای توسعه صنعت هسته‌ای کشور انجام می‌دادند و جمهوری اسلامی هم پذیرفته که محدودیتی در پیشبرد برنامه هسته‌ای خود در دوره زمانی مشخصی داشته باشد تا اعتمادسازی صورت گیرد.
رییس سازمان انرژی اتمی با تاکید بر اینکه الان به اول سطر برگشته‌ایم و دوباره همان ادعاها و داستان‌ها مطرح شده است، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ماه‌ها مذاکره کرده و متن توافق به لحاظ فنی تمام شده و در بخش مربوط به تحریم‌ها مطالب گفت‌وگو شده است. باز رژیم صهیونیستی هم به عملیات تروریستی، هم عملیات تخریبی، هم عملیات روانی و هم با زیاده‌گویی در قالب تهدیدهای مکرر کشور را تهدید می‌کند که اگر دیپلماسی، برنامه هسته‌ای ایران را متوقف نکند ما خودمان متوقف می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران هیچگونه فعالیت هسته‌ای پنهان و نوشته‌نشده ندارد، تصریح کرد: مردم عزیز ما این را بدانند که القائاتی که اینها در رسانه‌های تحت نفوذ صهیونیست‌ها و غربی‌ها به شکل پرتکراری مطرح می‌کنند، هیچ سایت معرفی نشده یا هیچ فعالیت معرفی نشده، وجود ندارد. مواردی که در قالب همین اسناد کذایی و ادعایی هست، کاملا در قالب چهار مکان مطرح شده که آمدند و چهار مکان را رفتند و بازرسی کردند و یکی از این چهار مکان را بستند.
منبع: جهان صنعت