ریحانه سجادی در نوسان نوشت: با توجه به اینکه بازسازی سرمایه اجتماعی پس از تخریب آن بسیار مشکل خواهد بود، این مسئله ضرورت برنامه ریزی برای کاهش نرخ تورم در اقتصاد ایران را بیش از پیش نمایان می کند. به گفته رحمان حسین زاده، کارشناس اقتصادی، یکی از آثار مخرب تورم بر جامعه افزایش ظن و شک گروه کم درآمد نسبت به دهک های بالاتر و سیستم اقتصادی کشور است و اختلالات بسیاری از نظام های سیاسی و اقتصادی نیز در پی همین عامل است، از سوی دیگر افزایش ظن و شک نسبت به دستگاه های سیاسی و اقتصادی در بسیاری از موارد موجب از هم گسیختگی و کمرنگ شدن روابط دولت با مردم می شود و همین موضوع رغبت مردم برای همکاری با دستگاه های دولتی را به شدت کاهش می دهد.
هشدار نسبت به سرمايه اجتماعي
بسیاری از فعالان سیاسی و اقتصادی کشور نسبت به وضعیت نامطلوب سرمايه اجتماعي دولت در شرايط کنوني هشدار داده اند، اين در حاليست که کشور درگیر مشکلات صندوق‌هاي تأمين اجتماعي و بازنشستگان، بحران خشکسالي و کم آبي، تورم و نوسانات شدید نرخ ارز و ... است. «به گفته غلامرضا انصاری- فعال سیاسی، در شرايطي که کشور با مشکلات جدي در زمينه‌هاي اقتصادي و معيشتي مواجه است برخي در برخورد با بد‌حجابي يک مشکل جديد ايجاد کرده و با رفتارهاي تند خود مي‌خواهند حجاب را در جامعه ترويج کنند که این مدل رفتار حتی مورد انتقاد افرادی که به حجاب به عنوان یک ارزش نگاه می کنند، قرار گرفته است. در حالیکه افزايش سرمايه اجتماعي دولت با اقداماتي که در زمينه‌هاي مختلف صورت مي‌دهد اميد را به جامعه باز می گرداند». این در حالیست که با افزایش انتظارات تورمی و رونق فعالیت های سوداگرایانه، باید بیش از هر زمان دیگری نگران سرمایه اجتماعی از دست رفته بود. اگرچه تیم اقتصادی دولت و در راس آن بانک مرکزی این روزها با سیاست های دستوری سعی در کنترل شرایط و نوسانات بازارهای مختلف دارد، اما گویا در این زمینه موفق عمل نکرده و اعلام قیمت دستوری و ثابت 28500 تومان برای ارز نیما و یا افزایش نرخ سود بانکی نتوانسته اعتماد مردم را به اقتصاد بی ثبات کشور جلب کند و آنها همچنان به دنبال حفظ ارزش دارایی های اندک خود هستند.
تشدید نااطمینانی
به عقیده علیمراد شریفی، عملا این سیاست ها در کشور موفقیت آمیز نبوده، چون همچنان شاهد انتظارات تورمی و سطح بالای ریسک سپرده گذاری مردم در شبکه بانکی هستیم و آنها به دنبال تبدیل اندوخته های خود به دارایی های دم دستی همچون ارز، سکه و طلای خام هستند تا با خیال راحت، کمترین اصطکاک را با شبکه بانکی داشته باشند. این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان به "نوسان" می گوید: بزرگترین مشکل اقتصاد ایران تشدید نااطمینانی است، در حالیکه در اقتصاد کشورهای توسعه یافته همچون آمریکا، سوئد و یا آلمان، حتی در افزایش نرخ سود بانکی در راستای کاهش نرخ تورم، در پی تعدیل نااطمینانی هستند و سرمایه اجتماعی مردم به نسبت سیاست های اقتصادی آن دولت هاست و این گونه نیست که تغییر نرخ بهره بانکی موجب استرس مردم شود، در حالیکه در ایران این گونه نیست. او به نمونه شاهکار سرمایه اجتماعی در فرانسه اشاره می کند که در زمان بحران انرژی در اروپا و تاکید بر موضوع صرفه جویی در مصرف انرژی، مردم این کشور در اقداماتی هماهنگ با دولت عمل کردند که این اقدامات مصرف انرژی در فرانسه را تا 40 درصد کاهش داده است و این حاصل اعتماد ملت فرانسه به دولت این کشور است و وقتی دولت آنها از مردم برای صرفه جویی در مصرف انرژی درخواست کمک می کند، پاسخ مردم مثبت است. شریفی با تاکید بر اینکه حفظ سرمایه اجتماعی موضوعی مهم در اقتصاد کشور است، تصریح می کند: افزایش نرخ سود بانکی در اقتصاد ایران در کنار فقدان سرمایه اجتماعی و فقدان اعتماد مردم نسبت به سیاست های اقتصادی دولت اتفاق افتاده، بنابراین سیاست افزایش نرخ سود بانکی زیاد نمی تواند موجب بازدارندگی نرخ تورم شود.
با این وجود در شرایط فعلی انتظارات تورمی عمیقی در جامعه شکل گرفته و مردم به دنبال حفظ دارایی های اندک در قالب دلار و سکه هستند، اما باید دید چطور می توان انتظارات تورمی را کنترل و کاهش دارد، چراکه کاهش این انتظارات می تواند منجر به کاهش نرخ تورم شود. به اعتقاد شریفی، متاسفانه در کوتاه مدت کاهش انتظارات تورمی به راحتی امکان پذیر نیست، چراکه سرمایه اجتماعی و افزایش آن در بلندمدت شکل می گیرد و در جهت عکس نیز همین گونه است، بنابراین بازگرداندن سرمایه اجتماعی نیازمند زمان است.
او به تجربه تلخ مردم در بورس اشاره می کند و می گوید: مردم تجربه بسیار تلخی از بورس دارند و در حالیکه آنها سرمایه های اندک خود را به امید آینده بهتر در بورس سرمایه گذاری کرده بودند، اما عملا امروز سود و حتی سرمایه اصلی شان را در بازار سرمایه از دست داده اند، بنابراین وقتی مردم به صف فروش سهام هجوم می برند، نشان می دهد که عملا شرایط برایشان امیدبخش نیست، درحالیکه اگر آنها طلای خام داشتند، می توانستند با مراجعه به یک گالری طلا، به راحتی آن را تبدیل به ارز کنند، اما امروز در بورس این مسئله به راحتی امکان پذیر نیست.
به باور این تحلیلگر اقتصادی، اگر بانک مرکزی و تیم اقتصادی دولت راهکاری برای کنترل نرخ تورم نداشته باشد، قطعا نه تنها بر بازار سرمایه اثر معکوس خواهد گذاشت، بلکه به نظر می رسد بعد از تعطیلات سال نو میلادی مردم دوباره به بازار ارز و طلا هجوم بیاورند که با توجه به شرایط وخیم ارزی در کشور دوباره شاهد افزایش نرخ ارز خواهیم بود.
