سایه ابرتورم بر سر اقتصاد ایران
استاد دانشگاه رازی کرمانشاه معتقد است: عدم پایبندی دولت‌ها به‌قوانین مشخص و درست اقتصادی پول و حرکت به سمت نظام‌هایی که عامل خلق خارج از قاعده پول هستند، عامل اصلی شکل‌گیری تورم است. بازگشت به شرایط اطمینان‌بخش پس از یک شرایط ابر تورم ادامه‌دار، به تغییرات بزرگی در پارادایم‌های اداره اقتصاد نیاز دارد. سهراب دل‌انگیزان، اضافه می کند: ابرتورم یا تورم‌های فوق بزرگ عملاً زمانی اتفاق خواهند افتاد که افسار اقتصاد از دست مدیریت اقتصاد کلان بیرون آمده و اسب اقتصاد به‌صورت وحشی و البته با ترسی که بر رفتار معمولی اسب غلبه کرده است، اقتصاد را حرکت‌های بی‌ثبات کننده بی‌هدف وا‌دارد.
او تاکید دارد: پول ملی در شرایط ابر تورم به‌شدت داغ شده، هر دستی را خواهد سوزاند و هرکسی که پول ملی را داشته باشد، احساس زیان روزافزون می‌کند. اینجاست که سرعت گردش پول به‌شدت افزایش‌یافته و همین موضوع نقدینگی حاصل از ضرب پایه پولی در سرعت گردش پول به‌شدت افزایش خواهد یافت و این افزایش در عمل با شرایط کمبود کالاها عاملی برای افزایش هرچه سریع‌تر قیمت‌ها خواهد بود. دل انگیزان تصریح کرد: ابزارهای حفظ نقدینگی در این شرایط ازجمله ارزهای خارجی، طلا و دارایی‌های حقیقی به‌شدت رشد قیمت خواهند داشت و در شرایطی که در اقتصادی امکان خرج کردن دلار وجود داشته باشد، عملاً اقتصاد از پول ملی جارو شده و معاملات واقعی با دلار انجام خواهند شد. حتی ممکن است پول ملی ارزش خود را در معاملات ازدست‌داده و طلا یا یک عامل دیگر جایگزین شود.
چرا تورم مهار نشد؟
سعید لیلاز می گوید: اقتصاد ایران با بدترین تحریم تاریخ کشور و سومین تحریم شدید در تاریخ دنیا مواجه شد که از سوی امریکا برایران تحمیل شد. این اقتصاددان تاکید کرد: بنابراین درطول این سال‌ها نه تنها مشکلات ساختاری و سنتی رشد تورم دراقتصاد ایران حل نشده است، بلکه دو مشکل جدید نیز به آنها اضافه شده است. دراین مدت دولت تقریباً مشکل سوم یعنی تحریم‌ها را جذب و رفع کرده است، اما همچنان سه مشکل دیگر باقی است به طوری که کسری بودجه همچنان ادامه دارد، دولت یارانه سنگینی برای مقابله با کرونا پرداخت می‌کند و فساد شبکه بانکی نیزپابرجاست. درهمین راستا به نظر می‌رسد با وجود کاهش قابل توجه شتاب نرخ تورم درماه‌های اخیر نمی‌توان انتظار تک‌رقمی شدن تورم درآینده نزدیک را داشت. درشرایطی که درمهرماه امسال نرخ تورم ماهانه به 7 درصد رسیده بود این نرخ درآبان به 5.2 درصد، درآذر به 2 درصد و در دی ماه به 1.8 درصد رسیده است و پیش‌بینی می‌شود با این روند دربهمن و اسفند سال‌جاری این نرخ به حدود یک درصد کاهش یابد، ولی درآینده نزدیک شاهد افت قابل توجه تورم نخواهیم بود.
شهروندزدایی نه حاشیه‌نشینی
کمال اطهاری معتقد است: در 15 سال گذشته، حوزه سیاسی با خودداناپنداری و قدرت‌طلبی از یک سو و تسخیرشدگی توسط بورژوازی مستغلات رانتی از سوی دیگر، زیر پرده شعارهای دهان‌پرکن اجتماعی، همواره از پیروی از یک برنامه علمی جامع مسکن، انباشت دانش آن و ایجاد سازوکارهای نهادی قابل تعمیم و تکرار گریزان بوده و به این ترتیب از اکثریت جامعه شهروندزدایی کرده، آنها را به حاشیه رانده و در تله فقر گرفتار کرده است. وی تاکید می کند: بیش از یک‌سوم جمعیت 63 میلیونی شهرنشین ایران در سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت‌های فرسوده، محلات فرودست‌شده و مسکن‌های نامتعارف زندگی می‌کنند. به چنین اجتماع عظیمی نمی‌توان و نباید حاشیه‌نشین، محله‌های مبتلا، فقرا، کلونی‌های مهاجران، محل آسیب‌های اجتماعی و... گفت. با درنظرگرفتن اینکه در سال 1355 نسبت ساکنان مسکن نامتعارف شهری تنها پنج درصد بوده و اکنون به بالای 30 درصد رسیده است، یعنی رشد آنچه به غلط حاشیه‌نشین نامیده می‌شود، از رشد شهرنشینی بیشتر بوده است و هرچه می‌گذرد بر شتاب آن افزوده می‌شود.
خشکاندن چشمه
طهماسب مظاهری معتقد است که ریشه اصلی تورم، ایجاد نقدینگی بالا و عدم تناسب آن با رشد اقتصادی است. او تاکید می‌کند که هم سازمان برنامه‌وبودجه و هم بانک مرکزی می‌توانند با ایجاد یک برنامه هماهنگ سیاست‌های مالی و پولی را تنظیم کنند تا این شرایط بهبود یابد، اما شرط اصلی این است که یک تعامل سازنده میان نهادهای تصمیم‌گیرنده ایجاد شود. رییس پیشین بانک مرکزی تاکید می‌کند که در سال‌های گذشته رشد نقدینگی و رشد اقتصادی کشور تناسب نداشت، اما دولت‌ها با استفاده از ذخایر ارزی به دنبال پوشش این عدم تعادل‌ها بودند، در نهایت با توجه به کاهش ذخایر ارزی این عدم تعادل در تورم و سطح عمومی قیمت‌ها تخلیه شد.