اگرچه در واکنش به این تجمع همان روز، محمد مخبر در یک ارتباط زنده تلفنی خطاب به مردم اصفهان، گفت که از نزدیک وضعیت زاینده‌رود و مناطق کشاورزی استان را دیده‌ام و می‌دانم که شرایط سختی است. معضل خشکسالی، وضعیتی را پیش آورده که در اکثر استان‌های کشور دچار مشکل هستیم به شکلی که رییس جمهور طی یک ماه گذشته 2 بار شورای عالی آب را برگزار کرده است. مخبر اضافه کرد: در طول همین یک ماه، این موضوع را دنبال کردم و درمورد اتفاقی که امروز در اصفهان افتاد، به شدت به دنبال حل آن هستیم. همچنین معاون اول رییس جمهور برای حل این مشکل به وزرای نیرو و جهاد کشاورزی دستور داد تا درباره مشکلات حوضه آبریز زاینده‌رود در سه استان چهارمحال و بختیاری، اصفهان و یزد اقدام کنند.
بارگذاری اضافه
اما باید دید با این اقدامات دستوری می توان در مقابل ورشکستگی حوضه آبریز زاینده رود را گرفت؟ کارشناسان حوزه آب بر این باورند که برای نجات یک حوضه بحرانی به طور قطع توجه به موضوع محیط زیست باید در اولویت قرار گیرد. آنها بر این عقیده اند که بحران زاینده رود طی سال ها با بارگذاری بیش از اندازه و سوءمدیریت به وجود آمده و نمی توان این مشکل را یک شبه حل کرد. از سوی دیگر آنها تجمع زیست محیطی روز جمعه مردم اصفهان نماد ورشکستگی آبی می دانند، چراکه طی سالیان گذشته در اصفهان و یا در استان های دیگر حقابه هایی به مردم داده و یا از سوی دولت های مختلف به آنها تخصیص داده شده است.
باید توجه داشت که طی سالیان گذشته برخی مسئولان و به خصوص وزارت نیرو از منابع آبی که وجود نداشته، حق هایی را به مردم و بخش های مختلف تخصیص داده اند و به اصطلاح در این سال ها از حوضه زاینده رود چک های بدون محل کشیده شده، در حالیکه آبی در زاینده رود نبوده و به دنبال آن صنایع و کشاورزی توسعه یافته اند و از سوی دیگر خشکسالی مزید بر علت بحران خشکی زاینده رود شده است. در این بین، برخی کارشناسان محیط زیست بر این عقیده اند که در شرایط فعلی تصمیمات برای حوضه های آبریز همچون زاینده رود از جنس مدیریتی و سیاست گذاری بوده، در حالیکه امروز برای حکمرانی آب باید تصمیمات سخت تری گرفته شود و احتمال می رود در این فضای ورشکستگی آبی، دولت تنها بتواند به پرداخت خسارت به کشاورزان و یا طرح های عمرانی جدید و انتقال آب اکتفا کند. آنها تاکید دارند، مشکل زاینده رود به طور قطع با این تصمیمات نه تنها حل نمی شود بلکه پیچیده تر خواهد شد.
توسعه ناپایدار
باید توجه داشت امروز حوضه زاینده رود قربانی توسعه و بارگذاری بیش از حد شده و اگرچه کارشناسان تاکید دارند در این حوضه سدسازی زیادی نداشته ایم، اما طرح های انتقال آب به تنهایی موجب مهاجرت، افزایش جمعیت و توسعه صنایع و کشاورزی شده و در مجموع این حوضه گرفتار توسعه ناپایدار شده است.
بابک سپهریان-کارشناس زمین شناسی و آب درباره ورشکستگی آب حوضه زاینده رود به "نوسان" می گوید: ورشکستگی آب به معنای بیلان منفی آب است، یعنی بیش از منابع آبی موجود، برای آن مصارف و بارگذاری تعریف می کنیم و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان امروز حوضه زاینده رود به مرحله ورشکستگی آبی رسیده است. او با تاکید بر اینکه حیات آبخوان اصفهان به جریان آب در زاینده رود وابسته است و زمانی که آب در این رودخانه جاری نباشد، در این مرحله این زاینده رود نه تنها هیچ ورودی آب ندارد، بلکه با حفر چاه ها و برداشت از آبهای زیرزمینی، به سرعت به جریان فرونشست کمک می کنیم، بنابراین اگر بخواهیم با همین رویه پیش رویم روز به روز به ورشکستگی آبی نزدیک تر می شویم، اما اگر در همین شرایط، یک تصمیم اورژانسی گرفته شود، در وهله نخست اصفهان باید از صنایع آب بر رها شود، تا میزان حجم آب این بخش آزاد و پساب شهرهای مختلف به سمت آب های زیر زمینی هدایت می شود. او شرایط امروز زاینده رود را به وضعیت کارخانه داری تشبیه می کند که جرات اعلام ورشکستگی خود را ندارد، اما کار به جایی رسیده که نه توان پرداخت حقوق ها را دارد و نه توان فروش اموال و یا نوسازی ماشین آلات خود را. اگرچه ورشکستگی آب در این حوضه رخ داده، اما می توان با حذف مخازن پمپاژ آب در بالادست و یا طرح های انتقال آب به قم، یزد و ....، اجازه حرکت آب در بستر رودخانه زاینده رود را صادر کنیم. از سوی دیگر صنایع آب بر نیز باید آماده کوچ اجباری به بنادر جنوبی شوند تا جریان پیوسته و همیشگی آب به تالاب گاوخونی برقرار شود. به عقیده این کارشناس، تغییر مدل کشت کشاورزان در بالادست و پایین دست می تواند حوضه بحران زده زاینده رود را از ورشکستگی به دور کند. بنابراین در گام نخست در شرق اصفهان باید کشاورزی سنتی به طور کامل حذف و در این منطقه کشت گلخانه ای آن هم با روش های نوین توسعه یابد، چراکه ارزش افزوده این مدل کشت ها بیشتر از روش های سنتی کشاورزی است، از سوی دیگر کشاورزان بالادست به جای پمپاژ آب در ارتفاعات برای کشت بادام و هلو باید به سمت کشت گیاهان بومی دارویی روی آورند و البته جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری و اصفهان باید روش کاشت، داشت و برداشت کشت این گیاهان را به صورت صنعتی به این کشاورزان آموزش دهد و در کنار آن در این منطقه اقدام به تولید عسل شود و همزمان با آن صنایع تبدیلی در چهارمحال و بختیاری توسعه یابد. او اضافه می کند: استفاده از آب شرب در اصفهان نیز باید قانونمند شود و به نباید بهانه ساخت و سازها انشعابات آب افزایش یابد، چراکه در خوشبینانه ترین حالت، سالانه دشت اصفهان حدود 120 میلمتر بارش دارد که این میزان کفاف جمعیتی معادل یک و نیم میلیون نفر را می دهد، در حالیکه اکنون جمعیت اصفهان 5 میلیون نفر است.
به اعتقاد سپهریان، حوضه آبریز زاینده رود امروز نیازمند مدیریت واحد است که در نخستین گام باید باید نسبت به تغییر الگوی کشت بالادست و تبدیل مزارع بادام و هلو به کشت گیاهان دارویی اقدام کرد. او می گوید: در این شرایط طی دو سال خود به خود لوله های انتقال آب به ارتفاعات در چهارمحال و بختیاری جمع می شود و از همه مهمتر توسعه اشتغال این استان باید از محل گردشگری و اکوتوریسم باشد و اگر این اقدامات در شرایط آرام و نه تنش زا صورت گیرد، طی سه تا پنج سال آرام آرام و با یک گذر سخت از شرایط ورشکستگی آبی حوضه زاینده رود دور می شویم، اما اگر این اقدامات را در سریع ترین زمان ممکن انجام ندهیم اصفهان روز به روز به نابودی نزدیک تر خواهد شد.