در دهه اول محرم 1444 و مرداد 1401 هستیم. روزهای بسیاری در تاریخ زندگی انسان ها بودند که در یادها و قلب‌های مردم جاودانه مانده و گذشت زمان نتوانسته است سایه فراموشی را بر سر آنها بگستراند. این روزها با ذهنیت مردم عجین شده و در هر محفل و مجلسی روایت آن نقل شده و احساسات مردم را به طور تمام عیار درگیر کرده است. عاشورا یکی از این روزهاست. به زبان دیگر می توان گفت عاشورا بزرگترین گفتمان اسلامی است. دایره این گفتمان حتی فراتر از تعلقات مذهبی است. یک گفتمان انسانی که پیام اصلی آن، این موضوع است اگر دین ندارید، لااقل آزادمرد باشید.

عاشورا و کربلا برای ما یک برند است، برندی به تمامی تاریخ، پیام و گفتمانی به تمامی عصرها و نسل‌ها. کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا.

عاشورا حلقه اتصال قلب های انسان های وفادار به رسالت نبوی و عدالت علوی و شهامت حسینی است. عاشورای حسینی به همراه مهدویت از ابزارهای بارز هویتی مسلمان شیعه به شمار می‌رود. قصه عاشورا، روایت نبرد نابرابرانه است که در یک طرف امام حسین و ۷۲ تن از یاران با وفایش ایستاده است و در طرف دیگر لشکری فراوان با آن همه ثروت، تجهیزات و مکر و فریب گردهم آمده‌اند تا آزادگی و عدالت  را در دادگاه تاریخ به ذبح بکشانند.

امام حسین(علیه السلام)، بزرگترین ذبیح تاریخ است. اگر در سال ۶۱ پس از فراز و نشیب‌های دوران اولیه اسلامی، صلح اجباری امام حسن (علیه السلام)، بزرگترین نرمش تاریخی را به چشم دیده است، سکوت 25 سال پس از وفات پیامبر، پدر برای وحدت مسلمانان و چهار سال حاکمیت برای تحقق عدالت و نزاع با قاسطین (معاویه و اصحابش)، ناکثین (یاران وفادار دیروز و پیمان شکنان امروز طلحه و زبیر) و مارقین ظاهرگرایان که پوسته حقیقت را می دیدند اما در جهل مرکب خویش پایمردی کردند را مشاهده کرده است. و کمی قبل تر از وفات نبی رحمت، حضرت محمد مصطفی(ص) مسئله جایگزینی و پیمان‌های جاهلیت سر برون آمده از خاکستر نهضت اسلامی را لمس کرده است.

حال این پرسش تاریخی را باید پاسخ داد که چه شده است، شش دهه از بعثت نگذشته است که چنین چرخش عظیمی در دین اسلام به وجود آمده و گفتمان محمدی و علوی جای خود را به گفتمان اموی داده است، تا حسین علیه السلام مجبور شود برای احیای گفتمان اولیه اسلامی حج را نیمه تمام بگذارد و با خانواده خویشتن راهی نبردی تلخ اما زیبا گردد و بزرگترین حماسه تاریخی در محرم سال 61 را شکل دهد. اگرچه امام حسین علیه السلام در قتلگاه کربلا ذبح می‌شود اما یاد او و نام او در اذهان و قلب ها زنده است و به قول محتشم کاشانی باز این چه شورش است که درخلق عالم است است. گویی امسال سال 61 هجری قمری است و روز دیگر عاشورا به وقوع می‌پیوندد. به بیان دیگر گفتمان عاشورا و نهضت حسینی زنده است چون رخداد تاریخی محرم به فرا تاریخ پیوسته است. نهضت عاشورا فراتر از تبارشناسی تاریخی به گفتمانی بزرگ تبدیل شده است که در عصرها و مکان‌های مختلف جاری شده است.

دکتر رضا اسماعیلی