آیا دولت میتواند طرح حذف یارانه سه دهک پردرآمد ایران را اجرایی کند؟
هرچند آمار دقیقی از تعداد ثروتمندان ایران و میزان درآمد آنها وجود ندارد اما برخی بررسیها نشان میدهد این قشر سالانه حداقل هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان یارانه نقدی دریافت میکند؛ ثروتمندان جامعه ایرانی در دهکهای هشتم، نهم و دهم قرار دارند که برخی آمارها میگوید حدود دو میلیون نفر از آنها در دهک دهم جای گرفتهاند. با توجه به اینکه دولت در حال حاضر به اکثر افراد جامعه یارانه میدهد، بنابراین جمعیت دهک دهم نیز جز یارانه بگیران محسوب میشود. اگر این افراد ماهانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان یارانه دریافت کنند، در سال رقمی حدود هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان میشود. این رقم حداقل یارانهای است که ثروتمندان ایران در یک سال میگیرند چون باید جمعیت دهکهای هشتم و نهم را هم به آنها اضافه کرد. وزارت کار در سال ۹۶ گزارشی درباره درآمد – هزینه دهکهای مختلف ایران منتشر کرد که براساس آن درآمد سالانه سه دهک پردرآمد جامعه در سال ۹۵ بین ۳۱ تا ۷۹ میلیون تومان بیشتر از دهک اول (۷,۵ میلیون تومان درآمد سالانه) بود. همین شکاف درآمدی نشان میدهد که چرا طرح حذف یارانه قشر ثروتمند جامعه از همان سال ۸۸ که یارانه نقدی داده میشود، نقل محافل بوده است. نبود آمار مشخص از تعداد ثروتمندان ایران و سرانه مصرفی آنها باعث شده طرح حذف یارانه آنها که چندینبار از سوی دولت اعلام شده، در حد حرف باقی بماند. حالا اما وزیر کار تاکید دارد که برای این طرح آییننامهای مصوب شده و از اول مهر با وسواس اجرا میشود. محمد شریعتمداری دیروز گفت: «قرار شده با همکاری استانداران و فرمانداران و بخشداران در سراسر کشور و با استفاده از بانکهای اطلاعاتی موجود در کشور عمل شود. ممکن است ما نتوانیم به دلیل شرایط خاص اقتصادی به همه آنچه که مصوب مجلس است، یعنی حذف یارانه هر سه دهک پردرآمد عمل کنیم اما تا حد ممکن به این تکلیف قانونی عمل خواهیم کرد.» شریعتمداری با بیان اینکه درآمد حاصل از حذف یارانه نقدی ثروتمندان در اختیار نهادهای حمایتی قرار خواهد گرفت، افزود: «در آیین نامه سقف معینی برای حذف وجود ندارد و نشان تمکن، میزان مصرف خانوارها در دهکهای بالای درآمدی است. آن دسته از خانوادهها که میزان مصرفشان از حد معینی بالاتر هست آنها مشمول این اقدام هستند. تعداد حذفها قابل پیشبینی نیست و بهطور طبیعی وقتی در عمل وارد شویم معلوم میشود.» براساس بودجه سال ۹۸، منابع حاصل از حذف یارانه پردرآمدها صرف حذف تدریجی فقر مطلق و همچنین تکمیل پروژههای نیمهتمام اولویت دار استانی همان استان خواهد شد. قرار است از منابع هدفمندی، ۷ هزار میلیارد تومان برای کمک به کاهش خط فقر مطلق خانوارهای هدف در نظر گرفته شود که نسبت به سال گذشته تفاوتی ندارد. خط فقر مطلق، همان حداقل مبلغ مورد نیاز هر فرد برای تامین نیازهای اساسیاش است؛ مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی، خط فقر مطلق هر خانوار ۴ نفره شهری را در پایان تابستان ۹۷ حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان اعلام و پیشبینی کرد در ادامه به دلیل رشد تورم، شکاف بیشتری ایجاد شود. دهکهای اول تا چهارم جامعه که بخش عمدهشان کارگر هستند با حداقل دستمزد ۱.۵ میلیون تومانی، قطعا زیر خط فقر هستند. بودجه ۹۸ نشان میدهد حدود ۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت یارانههای نقدی در نظر گرفته شده که در مقایسه با سال ۹۷ که ۳۰ هزار میلیارد تومان بود، حدود ۱۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رشد داشته است. دولت میتواند با این رقم در سال ۹۸، ماهیانه حدود ۳ هزار و ۵۴۱ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت کند که جمعیتی حدود ۷۷ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر را پوشش میدهد.
اصلیترین چالش طرح حذف یارانه نقدی ثروتمندان، شناسایی آنهاست. به همین دلیل برخی کارشناسان پیشنهاد دادهاند دولت کار سادهتر را انجام دهد و به شناسایی دهکهای کم درآمد جامعه بپردازد تا بتواند با همکاری نهادهای حمایتی، آنها را زیر چتر خود بگیرد. این پیشنهاد اما مورد استقبال دولتمردان قرار نگرفته است. حذف یارانه نقدی ثروتمندان در حالی نقل محافل است و دولت از عزم جدی خود برای به سرانجام رساندن آن حرف میزند که یارانه اصلی پرداختی به ثروتمندان در زیر پوست اقتصاد ایران جریان دارد؛ آمارها نشان میدهد در اقتصاد ایران ۹۳۴ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان توزیع میشود که ثروتمندان سهم بالایی از آن را در اختیار دارند. بررسیها نشان میدهد یارانه پنهان دهکهای پردرآمد ایران بین ۴ تا ۷ برابر بیشتر از دهک اول است. مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی نوشته است: «دهک دهم در حدود چهار برابر دهک اول یارانه دریافت میکند. دلیل بروز این اتفاق این است که دهک دهم مصرف بیشتری از دهک اول دارد. براساس محاسبات انجام شده، یارانه دهک دهم به طور سرانه ماهیانه در حدود ۷۳ هزار تومان و دهک اول ۱۸ هزار تومان است در حالیکه اگر این یارانه به طور مساوی بین همه مردم تقسیم شود، هر فرد در حدود ۳۸ هزار تومان در ماه یارانه نقدی دریافت میکند.»