اقتصاد بازار: طرحی با نام آب گردانی در زاینده رود ارایه شده و برای اجرا در حال پیگیری است. بنا به گفته متولیان این طرح، آب توسط کانال از محل سد نکوآباد و با حذف مسیر اصلی و طبیعی حرکت آب از بستر رودخانه، به مرکز شهر اصفهان منتقل شده و در محدوده ای از رودخانه به طول 13 کیلومتر به طور دایمی ولی حداقلی، جریان خواهد یافت.
از اهداف این طرح حفظ جذابیت های گردشگری زاینده رود و تعادل جریانات زیر سطحی آبخوان اصفهان برای جلوگیری از نشست زمین در اصفهان بیان شده است. گرچه اهداف قابل قبول و حتی مهمی است اما باید توجه داشت پیامدهای خشکی زاینده رود متعدد بوده و همه آنها تهدیدی واحد برای مرکز ایران محسوب می شوند و تمرکز بر روی تعدادی از پیامدها باعث غفلت از دیگر عواقب خشکی رودخانه شده و در سال های آتی بحران را تشدید خواهد نمود. پارامترهایی ازجمله عدم توجه به پیوستگی و یکپارچگی رودخانه و فروپاشی سیستمی زاینده رود، توهم وجود آب در رودخانه و کم رنگ شدن تلاش ها برای احیا تالاب گاوخونی، به مخاطره افتادن حقابه کشاورزان پایین دست، بی توجهی به مفهوم و طبیعت رودخانه دایمی زاینده رود و تلاش برای راضی نمودن مردم اصفهان با زاینده رود کاریکاتوری بجای زاینده رود پایدار از طرف منتقدان در تحلیل طرح بیان شده است.
اما آنچه فرای این طرح قابل بررسی است، دیدگاه بهره بردارانه نسبت به محیط زیست است، درحال حاضر در کل حوضه زاینده رود شامل دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری انتقال آب از طریق لوله برای صنعت مورد نظر است، مستندات زیادی از لوله گذاری در بالادست رودخانه زاینده رود برای انتقال عمودی آب و توسعه باغات در سال های اخیر موجود است، اگر برای مرکز اصفهان هم آب با کانال و نه از طریق بستر طبیعی رودخانه منتقل شود و در طرح احتمالی بعدی هم با حذف زاینده رود طبیعی برای کشاورزان شرق هم با لوله و یا کانال آب منتقل شود در این صورت با دیدگاه نقطه ای، تنها نیازهای مصرفی از رودخانه تامین شده و به ماهیت وجودی و زیست محیطی زاینده رود هیچ توجهی نشده است. زاینده رود یک رودخانه دایمی بوده و باید از سرچشمه تا تالاب جریان پیوسته و دایمی داشته باشد. اینگونه طرح ها زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی را از احیا واقعی دور خواهد کرد. همچنان در گام نخست آنچه باید بیش از بقیه طرح ها برای احیا زاینده رود مورد توجه باشد، توقف هرگونه بارگذاری روی رودخانه است.
/محمد کوشافر- استاد دانشگاه آزاد/