اقتصاد بازار: فصل نقل و انتقالات لیگ برتر فوتبال کشور، همواره یکی از مهم‌ترین مقاطع لیگ برتر به شمار می‌رفته که فراز و نشیب‌های بسیاری در آن صورت می‌گرفته است. جذب بازیکنان لیگ برتری که در این فصل انجام می‌شود، همواره و در طول سال‌های مختلف، به انواع و اقسام مختلفی دچار تغییر و تحول شده و این تغییرات چه از نظر رقم قرارداد بازیکنان و چه از نظر نحوه جذب آنها مد نظر قرار دارد.
طی سال‌های گذشته و با تشدید نظارت بر عملکرد باشگاه‌های لیگ برتری، زمینه جذب بازیکنان با تغییرات مختلفی همراه بوده اما با این حال، به نظر می‌رسد که شاید باشگاه‌های لیگ برتری نیازمند آن باشند که بیش از گذشته و با تغییر رویه خود، جلوی هزینه‌های سنگین نقل و انتقالاتی و ضررهای جبران‌ناپذیر باشگاه‌ها در این حوزه را بگیرند.
بدون شک در صورتی که باشگاه‌های لیگ برتری با یکدیگر به تفاهمی جدی برسند، بسیاری از مشکلات این بخش برطرف خواهد شد. این نمونه در اروپا نیز صورت گرفته و باشگاه‌های اروپایی، به جای آنکه در بخش هزینه‌ها با بازیکنان وارد مذاکره شوند، با یکدیگر به تفاهم رسیده و امضای قرارداد می‌کنند.
لیگ ایران اما در این حوزه فرسنگ‌ها با لیگ‌های معتبر جهانی فاصله دارد و هنوز که هنوز است، به دلیل تعصبات رنگی و دیگر مسائل، رقم قراردادها هر فصل دستخوش تغییرات قابل توجهی می‌شود و هیچ کس نیز در این زمینه اقدامی عملیاتی نمی‌کند. شاید لازم باشد در آستانه فصل نقل و انتقالات با توجه به برخی نکات، زمینه کاهش هزینه باشگاه‌های لیگ برتری، در شرایطی که اقتصاد کشور با مشکلات مختلفی مواجه است را فراهم آورد.
جوان‌گرایی
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های کاهش هزینه باشگاه‌های لیگ برتری، توجه به موضوع جوان‌گرایی است. مسئله‌ای که طی یکی دو فصل گذشته و با ورود جدی سازمان لیگ برتر به موضوع جوان‌گرایی، اجباراً توسط باشگاه‌های مختلف صورت می‌گیرد؛ اما لازم است که عزمی همگانی برای عملیاتی کردن آن به معنای واقعی در باشگاه‌ها به وجود آید.
به طور قطع، در صورتی که باشگاه‌های مختلف استفاده از بازیکنان جوان و باکیفیت را که عمدتاً قراردادهایی بسیار اندک دارند، مد نظر خود قرار دهد، این اتفاق می‌تواند زمینه‌ساز کاهش هزینه تیم‌های لیگ برتری و در نتیجه افزایش تربیت بازیکنان جوان و با استعداد برای آینده فوتبال کشور شود.
قراردادهای طولانی مدت
می‌توان گفت قراردادهای طولانی مدت نیز یک توفیق اجباری بود که نصیب باشگاه‌های ایرانی شد؛ جایی که قرارداد بازیکنان زیر 23 سال به مدت طولانی منعقد می‌شود تا این بازیکنان برای مدت مشخصی در یک باشگاه به میدان بروند. امروزه قراردادهای سه یا چهار ساله در فوتبال جهان به عنوان یک راهکار برای جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت بازیکنان مورد توجه قرار گرفته است. در این قراردادها، بازیکن می‌پذیرد که طی چهار فصل آینده در یک باشگاه مشخص به میدان برود و هر سال رقمی به صورت معقول به میزان قرارداد او اضافه می‌شود. این مسئله مانع بزرگی در راستای جلوگیری از دو یا سه برابر شدن قرارداد بازیکنان در پایان یک فصل به شمار می‌رود.
بازیکنان قدیمی
یک قانون نانوشته در فوتبال ما وجود دارد که قرارداد برخی بازیکنان قدیمی باید حتماً بیشتر از دیگر بازیکنان باشد. خواه بازیکنان جذب شده ستاره‌ای بین‌المللی باشند و خواه یک بازیکن ساده در فوتبال ایران. همه می‌دانند که رونالدو تا زمانی رونالدو است که کیفیت او در حد ایده‌آل باشد و دلیلی ندارد او تا پایان عمر فوتبالی‌اش، همواره گران‌ترین بازیکن فوتبال به حساب آید.
اما این مسأله در فوتبال ما متأسفانه چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و بسیاری از بازیکنان اصرار دارند که به هر نحو ممکن، بالاترین قرارداد یک تیم را به خود اختصاص دهند. حال برای آنها اهمیتی ندارد به اندازه مقدار دستمزدی که دریافت می‌کنند، کیفیت دارند یا خیر!
بازیکنان متوسط
بسیاری از بازیکنان حاضر در تیم‌های ایرانی در طول یک فصل شاید کمتر از 5 بار به میدان بروند، با این حال، این بازیکنان یاد گرفته‌اند که در یک تیم نه‌چندان مطرح حاضر شده و با قراردادی سنگین، با تحمل ماه‌ها نیمکت‌نشینی، در پایان فصل، کل قرارداد خود را دریافت کنند. با این حال، اگر باشگاه‌ها یاد بگیرند که با استفاده از بندی درباره ملزم نمودن یک بازیکن به بازی در لیگ برتر، رقم دریافتی او را به کارایی‌اش برای باشگاه متصل کنند، بسیاری از این مسائل برطرف می‌شود.
پدیده‌ای به نام دلالیسم
همیشه اطراف این فوتبال چهره‌هایی بوده‌اند که با کار چاق کردن بازیکنان، برای خود پولی به جیب می‌زده‌اند. به نظر می‌رسد تعداد این چهره‌ها که عمدتاً به عنوان دلالان فوتبال معروف هستند، طی سال‌های گذشته به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده اما با این حال، هنوز هم بسیاری از قراردادهای منعقد شده در فصل نقل و انتقالات، با واسطه‌گری آن ها انجام می‌شود.
واسطه‌گری این افراد که عمدتاً به صورت قانونی نیز اقدام به وصل کردن بازیکنان به باشگاه‌های مختلف نمی‌کنند، باعث شده که رقم قرارداد خیلی از بازیکنان به میزان قابل توجهی بالا رود و در این بین، تنها باشگاه است که متضرر می شود چرا که به صورت دولتی اداره شده و هزینه‌های آن از سوی دولت یا دستگاه‌های مختلف تأمین می‌گردد.
حذف دلالی شاید یکی از راهکارهای اساسی مقابله با افزایش بی‌رویه هزینه‌هایی باشد که این روزها در فوتبال ما به میزان زیادی به چشم می‌خورد.
مدیران بمب ترکان!
متأسفانه امروز بسیاری از مدیران فوتبال ما بیش از آنکه مدیر درآمد باشند، به مدیر هزینه تبدیل شده‌اند. مدیرعاملی که می‌داند ماندگاری او در باشگاه، به نتایجش بستگی دارد، ترجیح می‌دهد که به جای کارهای زیربنایی، به جذب بازیکنان ستاره و نتایج زودگذر بپردازد و از این طریق، ماندگاری خود را در یک باشگاه تضمین کند.
این اتفاق زمینه بسیاری از رقابت‌های ناسالم فوتبال امروز ما را نیز فراهم کرده و سبب شده که باشگاه‌های لیگ برتری به جای آن که با یکدیگر در زمینه کاهش قرارداد بازیکنان همکاری داشته باشند، به عنوان رقبای یکدیگر، ناخواسته، زمینه افزایش قرارداد آنها را فراهم می کنند.
بسیاری از بازیکنان و مدیران برنامه آنها نیز از این رقابت بین باشگاهی سوءاستفاده کرده و کاری می‌کنند که با افزایش قرارداد بازیکنان، سود بیشتری عاید آنها شود.
شاید بهتر باشد که باشگاه‌ها با یکدیگر تفاهمی کنند تا رقم بازیکنان از میزان خاصی بیشتر نرود و این اتفاق با سقف قرارداد ممکن نیست، بلکه باید درون خود باشگاه‌ها و با موافقت طرفین صورت گیرد.
رسانه‌های همراه
خیلی از رسانه‌ها در فصل نقل و انتقالات لیگ برتر، تلاش می‌کنند که باشگاه‌ها را به طرف بازیکنان مختلفی سوق دهند و این موضوع، باعث می‌شود که رقم قرارداد این بازیکنان، رفته رفته افزایش پیدا کند. در فصل نقل و انتقالات، عمدتاً علاقه خاص به بازیکنان و یا اتفاقاتی جهت‌دار زمینه‌ساز آن می‌شود که یک باشگاه بدون مطالعه کافی، به بازیکنی خاص علاقمند شده و آن را جذب کند، در حالی که فارغ از این تبلیغات، بازیکن قیمت چندانی ندارد.
جذب بازیکنان خارجی
متأسفانه به طور عمده، بسیاری از باشگاه‌های درجه دو و سه لیگ برتری ایران و حتی لیگ دسته اول باشگاه‌های کشور، طی سال‌های گذشته خریدهای خارجی چندان موفقی نداشته‌اند. این موضوع بدان دلیل است که خرید بازیکنان خارجی به دلیل مشکلات ورود به ایران، از طریق فیلم و سی دی صورت می‌گیرد و این مسئله باعث خریدی بدون کسب اطلاعات لازم می‌شود.
شاید بهتر باشد که باشگاه‌های ایران در زمینه جذب بازیکنان خارجی نیز بیش از گذشته دقت داشته باشند تا این اتفاق زمینه خروج ارز ایران و در نتیجه اشغال کردن پست حساس یک تیم با بازیکنی بی‌کیفیت را فراهم نکند.